- μεταβλητός αστέρας
- (Αστρον.). Αστέρας, η λαμπρότητα του οποίου μεταβάλλεται με τον χρόνο (έως σήμερα έχουν καταμετρηθεί περίπου 30.000 τέτοιοι αστέρες). Η μεταβολή αυτή είναι εφικτό να φανεί στην καμπύλη φωτός του αστέρα και μπορεί να είναι ομαλή –με περίοδο που δίνεται από έναν πλήρη κύκλο της λαμπρότητας στην καμπύλη φωτός– ή ανώμαλη ή μεικτή. Οι περίοδοι των μ.α. κυμαίνονται από μερικές ώρες έως μερικά χρόνια και το εύρος (η περιοχή μεταξύ της μέγιστης και της ελάχιστης λαμπρότητας) είναι πολύ μεγάλο. Υπάρχουν τρεις κύριες ομάδες μ.α.: οι γεωμετρικοί, οι παλλόμενοι και οι κατακλυσμικοί. Οι γεωμετρικοί μ.α. είναι συστήματα δύο ή και περισσότερων αστέρων, το φως των οποίων μεταβάλλεται, εξαιτίας της περιοδικής έκλειψης του ενός αστέρα ή της παλιρροϊκής παραμόρφωσής του από τον συνοδό αστέρα. Αυτού του είδους οι διπλοί αστέρες μπορούν να υποδιαιρεθούν σε μ. Αλγκόλ, σε αστέρες Β Λύρας και σε αστέρες w Μεγάλης Άρκτου. Οι παλλόμενοι μ.α., όπως οι Κηφείδες, παρουσιάζουν μια περιοδική αυξομείωση της λαμπρότητάς τους, καθώς τα επιφανειακά τους στρώματα διαστέλλονται και συστέλλονται. Οι κατακλυσμικοί μ.α. περιλαμβάνουν τους καινοφανείς, τους περιοδικούς καινοφανείς, τους νάνους καινοφανείς και τους αστέρες εκλάμψεων. Μικρότερες ομάδες μ.α. περιλαμβάνουν τους περιστρεφόμενους μ.α, τους φασματικούς μ.α. και τους αστέρες R Βορείου Στεφάνου. Όλοι αυτοί οι τύποι υπάγονται σε άλλες τρεις κύριες κατηγορίες: στους εξωγενείς μ.α., όπου η μεταβολή της λαμπρότητας οφείλεται σε κάποια εξωτερική διαδικασία σε σχέση με τον αστέρα, πράγμα που συμβαίνει σε μερικούς γεωμετρικούς διπλούς αστέρες, στους ενδογενείς μ.α., όπου η μεταβολή οφείλεται σε κάποια αλλαγή μέσα στον ίδιο τον αστέρα, όπως στους παλλόμενους μ.α. και τέλος στους αστέρες, όπως οι αστέρες w Μεγάλης Άρκτου, όπου η μεταβολή μπορεί να οφείλεται σε έναν συνδυασμό εξωγενών και ενδογενών παραγόντων. Τυπολογικά οι μ.α. μπορεί να διακριθούν και ανάλογα με την περίοδο και την καμπύλη φωτός. Στην περίπτωση αυτή υπολογίζεται το εύρος της μεταβολής, το βάθος των ελαχίστων τιμών, το σχήμα και το μέγεθος των μεγίστων, οι χαρακτηριστικές ανωμαλίες και οι συνεχείς κλιμακωτές μεταβολές. Για να διακριθούν οι διάφορες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται φασματοσκοπικές και φωτομετρικές μέθοδοι, ενώ οι ίδιες μέθοδοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στην έρευνα των μεταβολών της θερμοκρασίας, των ακτινικών ταχυτήτων και του φασματικού τύπου. Από τη σχέση μεταξύ λαμπρότητας και περιόδου μερικών ενδογενών μ.α. μπορεί να εκτιμηθεί η απόστασή τους, σύστημα που χρησιμοποιείται στην εκτίμηση μεγάλων συμπαντικών αποστάσεων, όταν η παράλλαξη είναι πολύ μικρή.
Dictionary of Greek. 2013.